Lek roślinny, tom 7

Badania nad leczniczymi i toksycznymi właściwościami roślin – historia i współczesność

pod redakcją

Bożeny Płonki-Syroki i Andrzeja Syroki

 

Stosowanie roślin jako leków od wielu wieków jest podstawowym składnikiem tradycji terapeutycznej. Wiązanie poszczególnych roślin z leczeniem konkretnych chorób opierało się na bardzo różnych przesłankach, z których jedne wynikały z poszukiwania podobieństwa morfologicznego danej rośliny […] z cechami, za pomocą których opisywano chorobę, natomiast drugie łączono z oceną materialnych efektów jej działania, wiązanych z substancjami otrzymywanymi w procesie przetwarzania roślin, z komponowaniem leków wieloskładnikowych, w których składzie znajdowały się różne elementy naturalne […], a także z wielkością stosowanej w leczeniu chorych dawki. […] Z punktu widzenia współczesnej farmakologii stosowanie w praktyce terapeutycznej leków roślinnych, których pozytywne działanie interpretowane jest w kategoriach skuteczności symbolicznej, nie musi jednak oznaczać, iżby skuteczność ta w ogóle nie występowała. W wielu wypadkach poprawa stanu zdrowia pacjenta mogła wprawdzie następować w wyniku efektu placebo […]. Mogło się jednak zdarzać i tak (i w praktyce rzeczywiście często się zdarzało), że podanie choremu na pewną chorobę, odróżnioną od innych na podstawie jej zewnętrznych objawów, określonego rodzaju rośliny (lub leku złożonego wykonanego z pewnej grupy roślin) przyczyniało się do realnej poprawy stanu zdrowia pacjenta, która dałaby się dziś stwierdzić za pomocą obiektywnych kryteriów klinicznych. Efekt ten następował wówczas, gdy stosowana w terapii roślina wykazywała rzeczywiste właściwości bakteriobójcze lub bakteriostatyczne, była skuteczna w hamowaniu rozwoju infekcji wirusowych lub przyczyniała się do zahamowania procesu nowotworowego itp. […] Koncepcje te są niewspółmierne ze współczesnym standardem medycyny klinicznej, odzwierciedlają jednakże przekonania zielarzy i lekarzy z dawnych epok, dotyczące przyczyn chorób i możliwości oddziaływania na ich przebieg za pomocą świadomie stosowanych czynników zewnętrznych, w tym wypadku leków produkowanych na bazie ziół […].