Antropologiczne badania dzieci i młodzieży w Polsce w latach 1966-2012
Zmiany sekularne i zróżnicowanie społeczne
Redakcja: Sławomir Kozieł, Natalia Nowak-Szczepańska, Aleksandra Gomuła
Istnieje bogata literatura antropologiczna dość dobrze dokumentująca fakt, że wymiary ludzkiego ciała (a w szczególności jego wysokość), osiągane w danym wieku oraz tempo dojrzewania płciowego, jako cechy rozwoju fizycznego, wykazują wewnątrz- i międzypopulacyjne zróżnicowanie. Jako cechy biologiczne, determinowane są przez czynniki genetyczne, modyfikowane zaś przez czynniki środowiskowe i wzajemną interakcję pomiędzy nimi. Pośród społecznych czynników środowiskowych, które znacząco wpływają na zróżnicowanie cech biologicznych, przede wszystkim należy wymienić jakość odżywiania oraz poziom zachorowalności na choroby infekcyjne, który silnie zależy od poziomu higieny. Te dwa czynniki środowiskowe składają się na to, co określa się różnymi terminami, jako: „poziom życia”, „jakość warunków środowiskowych”, lub też „dobrobyt” jednostki, rodziny czy społeczeństwa. Z tego też powodu dane o wzrastaniu i rozwoju dzieci stanowią doskonały wskaźnik wielkości nierówności społecznych w danym społeczeństwie, czy też tymczasowych zmian warunków ekonomicznych społeczeństwa jako całości lub określonej grupy w obrębie danego społeczeństwa. Już w 1976 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zalecała używanie danych dotyczących wzrastania i rozwoju dzieci jako najlepszych wskaźników stanu zdrowia i odżywienia danej społeczności (Bielicki 1986).