Aesthesis i Ratio. Człowiek w przestrzeni kultury i estetyki

Redakcja Jan Krasicki, Tatiana Akindynowa, Zbigniew Pietrzak

 

Pojęcie człowieka, jak i pojęcie kultury stały się we współczesnym świecie jednymi z najbardziej niejednoznacznych i problematycznych. Opinię twórcy współczesnej antropologii fi lozofi cznej M. Schelera, że „w żadnym okresie historii człowiek nie stał się tak problematyczny, jak obecnie”, należy dopełnić konstatacją, iż tak jak problematyczny stał się człowiek, tak problematyczna stała się kultura. Chociaż bowiem pojęcia człowieka i kultury należą do najbardziej klasycznych i fundamentalnych, to jednak w dobie procesów modernizacyjnych, globalizacji i masowej komunikacji, wydają się one tracić swój dawny jasny i zrozumiały sens. W rządzonym przez prawa wszechwładnego wolnego rynku świecie, w którym retorycznym stało się pytanie „Czego nie można kupić za pieniądze” (M.J. Sandel), kultura oraz kulturowe wartości stają się rodzajem, jeśli nie towaru, to zbytecznego luksusu, a człowiek sprowadzony został do roli ich konsumenta. (...) Kim jest Homo culturalis? Jak napisała recenzentka polskich tekstów tomu Beata Frydryczak, główna teza artykułu otwierającego tom „«nie da się zdefi niować człowieka poza kulturą – kultura jest wręcz synonimem człowieka» wybrzmiewa – z jednej strony – śmiałym stwierdzeniem, z drugiej potwierdza oczywistość, z którą wszyscy obcujemy, lecz która nie zawsze bywa uświadamiana”. (...) Kim jest Homo aestheticus? Wadim W. Prozierskij w recenzji tekstów uczonych rosyjskich zwraca uwagę na to, że jeśli przetłumaczyć tę grecko-łacińską zbitkę słowną, to otrzymamy: człowiek, który odczuwa, zmysłowo przyjmuje, wyczuwa. Homo aestheticus, jeśli mieć na uwadze greckie ekwiwalenty znaczeniowe, to człowiek „zmysłowy”, esteta, człowiek estetyczny, człowiek synestezyjny… Z kolei pole semantyczne jego łacińskiego odpowiednika to sensualny, sensybilny, sensytywny… A zatem, jak pisze, „występuje tutaj wręcz paradygmat synonimów, obejmujących nieogarnione pole semantycznych znaczeń terminu Homo aestheticus wyznaczających zarazem różne kierunki odczytań «człowieka estetycznego»”.